කොරෝනා නැතහොත් Covid 19 යනු මේ වනවිට ලෝකය පුරාම ව්යාප්ත වී ඇති දරුණු වසංගත තත්ත්වයකි. එය කුඩා රාජයන්ට පමණක් බලපාන ලැබූවක් නොවන අතර ලෝකයේ ඉහළම බලවතා වන ඇමරිකාව එක්සත් ජනපදයට පවා දරුණු ලෙස බලපානු ලැබූ දරුණු වසංගත තත්ත්වයකි. මෙම Covid 19 යනු අලුතෙන්ම හඳුනාගත් කොරෝනා වෛරසයක් මගින් හටගන්නා බෝවන රෝගයක් වන අතර මෙය ප්රධාන වශයෙන්ම කෙනෙකුගෙන් තව කෙනෙකුට බෝ වන්නේ කතා කරන විටදී, කහින විට දී හෝ කිවිසුම් යාමේදී පිටවන බිඳිති මගිනි. එම දියර බිඳිති අසල සිටින පුද්ගලයෙකුගේ මුඛයේ හෝ නාසයේ හෝ තැන්පත් වීම මගින් මෙම වෛරසය ශරීරගත විය හැකිය.
මෙම Covid 19 වසංගතය හමුවේ සමාජයේ විවිධ තරාතිරමේ පිරිස් සඳහා විවිධාකාරයෙන් බලපෑම් එල්ල විය හැකි අතර එමගින් අපට නොයෙකුත් මානසික ආබාධයන් සෑදීමේ අවදානමක් පවතී. විශේෂයෙන්ම ව්යාපාරික ක්ෂේත්රයේ පිරිසට අනාගතයේ දී තමන්ගේ ව්යාපාරික සැලසුම් කරගෙන යාමේදී ගැටලුකාරී තත්ත්වයන්ට මුහුණපෑමට සිදුවෙයි. එසේම පෞද්ගලික අංශයේ සේවය කරන සේවකයන්ටද තම රැකියාව පිළිබඳ අවදානම් තත්ත්වයකට මුහුණපෑමට සිදුවී ඇත. එසේම බොහෝවිට මෙම ව්යසනකාරී තත්ත්වයන් මත වෘත්තීන්ගේ නියුතු ඔබට කාර්යක්ෂමතාවය හීන වීමක්ද මෙම කාලය තුළ ඇතිවිය හැකිය. තවද උසස් අධ්යාපන ආයතන සහ පාසල් සිසුන් සඳහා තම අධ්යාපන කටයුතු වලට බාධා ඇතිවීමක් මෙන්ම සිසුන්ගේ කාර්යක්ෂමතාවය අඩුවීම මගින් ඉදිරියේදී විවිධාකාර මානසික පීඩාකාරී තත්ත්වයන් පවා ඇතිවීමේ අවදානමක් පවතී. ගෘහණියක් නම් තමන් ගතකරන ඒකාකාරී ජීවන රටාව මත කාර්යබහුල වීමත් තම දරුවන්ගේ දඟය පාලනය කරගැනීමටත් සිදුවීම මත මානසික ආබාධයන්ට ගොදුරු වීමේ වැඩි අවදානමක් පවතී. මෙසේ ඇතිවිය හැකි මානසික ආබාධමය තත්ත්වයන් සහ එයට මනෝ විද්යාත්මක උපදේශනය හරහා ලබාදිය හැකි චිකිත්සන ප්රතිකාර ක්රමයන් පිළිබඳව අවබෝධයක් ලබාදීම මෙම ලිපිය තුළින් අපේක්ෂා කෙරේ.
ප්රථමයෙන්ම පශ්චාත් ව්යසනකාරී මානසික ආතති ආබාධය (Post-Traumatic Stress Disorder) යනු කුමක්ද යන්න පිළිබඳ ව අවබෝධයක් ලබාගැනීම වැදගත් වේ. පශ්චාත් ව්යසනකාරී මානසික ආතතිය ආබාධය හෙවත් PTSD යනු ස්වභාවික විපතක් ( සුනාමි, ගිනිකඳු පිපිරීම, ලැව් ගින්න), ලෝක වසංගත තත්ත්වයක් (වසූරිය, කොරෝනා ආසාදනය), බරපතළ අනතුරක්, ත්රස්ත ක්රියාවක් (පාස්කු ප්රහාරය), යුද්ධයක් (ඊළාම් යුද්ධය), සටනක්, ස්ත්රී දූෂණයක් හෝ වෙනත් ප්රචණ්ඩකාරී පුද්ගලික පහරදීම් වැනි කම්පන සහගත සිදුවීම් අත්විඳ ඇති හෝ අත්දැක ඇති පුද්ගලයින් තුළ ඇතිවිය හැකි මානසික ආබාධ තත්ත්වයකි. මෙම මානසික ආබාධ තත්වය අතීතයේදී විවිධ නම්වලින් හඳුන්වා ඇත. නිදසුනක් වශයෙන් පළමුවන ලෝක සංග්රාමයේදී ‘සෙල් කම්පනය’ සහ දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ‘තෙහෙට්ටුව මැඩපැවැත්වීම’ වැනි නම්වලින් හඳුන්වා ඇත. PTSD ඕනෑම ජනවර්ගයක, ජාතිකත්වයක හෝ සංස්කෘතියක සහ ඕනෑම වයස් කාණ්ඩයක සිටින පුද්ගලයන් තුළ ඇතිවිය හැකිය. එක්සත් ජනපදය තුල වැඩිහිටියන්ගෙන් දළ වශයෙන් 3.5% කට PTSD දක්නට ලැබෙන අතර ඇස්තමේන්තුගත පුද්ගලයන් එකොලොස් දෙනෙකුගෙන් එක් අයෙකුට ඔවුන්ගේ ජීවන කාලය තුළදී PTSD ඇතිවීම දක්නට ලැබෙන අතර කාන්තාවන්ට පිරිමින්ට වඩා දෙගුණයක් PTSD රෝගය සෑදීමේ සම්භාවිතාවයක් පවතී.
PTSD සහිත පුද්ගලයන් තුළ ඔවුන්ගේ අත්දැකීම් හා සම්බන්ධ දැඩි කරදරකාරී සිතිවිලි සහ හැඟීම් ඇති අතර, එය හට ගන්නේ කම්පන සහගත සිදුවීම් අවසන් වී බොහෝ කාලයකට පසුවය. මොවුන්ට flashback හෝ නපුරු සිහින හරහා ඔවුන්ට සිදුවීම නැවත ආවර්ජන විය හැකි අතර ඔවුන්ට දුක, භීතිය සහ කෝපය දැනීමට පුළුවන. එමෙන්ම ඔවුන් වෙනත් පුද්ගලයන්ගෙන් දුරස්ව සිටින බවක් හැගෙන්නට පුළුවන. මෙම PTSD සහිත පුද්ගලයන්ට කම්පන සහගත සිදුවීම් මතක් කර දෙන තත්ත්වයන් හෝ පුද්ගලයින් වලක්වාගත හැකි අතර, සාමාන්ය ශබ්දයක් හෝ අහඹු ස්පර්ශයක් වැනි ප්රබල දෙයකට දැඩි සෘණාත්මක ප්රතික්රියා (Negative Reaction) දක්වන අතර PTSD රෝග විනිශ්චය සඳහා කලබලකාරී කම්පන සහගත සිදුවීමකට විවෘත වීම අත්යාවශ්ය වෙයි. කෙසේ වුවද, නිරාවරණය පළමු අතට වඩා වක්ර විය හැකිය. නිදසුනක් වශයෙන් සමීප පවුලක ප්රචණ්ඩකාරී මරණයක් පිළිබඳ අධ්යයනය කරන පුද්ගලයෙකුට PTSD තත්ත්වයක් ඇතිවිය හැකිය. තවද ළමා අපයෝජන සිද්ධීන් පිළිබඳ තොරතුරු පොලිස් නිලධාරි නිරාවරණය කිරීම වැනි කම්පන සහගත බිහිසුණු තොරතුරු නැවත නැවත නිරාවරණය වීමේ ප්රතිඵලයක් ලෙස ද ඇතිවිය හැකිය.
මෙවැනි ව්යසනකාරී තත්ත්වයන්හිදී ඇතිවන රෝග ලක්ෂණ කිහිපයක් පොදුවේ දැක්විය හැකිය.
1) පුනරාවර්තන, ස්වෙච්ඡා මතකයන්, ක්රමණශීලී සිතුවිලි, දුක්බර සිහින හෝ කම්පන සහගත සිදුවීමේ flashback. මෙම flashback කෙතරම් තිව්රද යත්, ඔවුන්ට කම්පන සහගත අත්දැකීම් තුළ නැවත ජීවත් වෙන බව හෝ ඔවුන්ගේ ඇස් ඉදිරිපිට එය දක්නට ලැබෙන බව ඔවුන්ට හැඟෙයි.
2) කම්පන සහගත සිදුවීම් පිළිබඳ මතක් කිරීම වලක්වා ගැනීම, දුක්ඛිත මතකයන්ගෙන් ගෙන එන පුද්ගලයන්, ස්ථාන, ක්රියාකාරකම්, වස්තූන් සහ තත්ත්වයන් මග හැරීම ඇතුලත්විය හැකිය. කම්පන සහගත සිද්ධීන් මතක තබා ගැනීමෙන් හෝ සිතීමෙන් වැළකී සිටීමට මොවුන් උත්සහ කළ හැකිය. සිදු වූ දේ ගැන හෝ ඒ ගැන ඔවුන්ට හැඟෙන ආකාරය ගැන කතා කිරීමට ඔවුන් විරුද්ධ විය හැකිය. මෙම අවස්ථාවන් වලදී සිදුවන බරපතළ තත්ත්වය වන්නේ නොසිතූ ලෙස තමන්ට Covid 19 ආසාදනය වුවත් එය සඟවාගෙන සිටිමින් අනෙකුත් පුද්ගලයන්ව අපහසුතාවයට පත්කිරීමට මානසික උත්තේජනය කිරීමයි.
3) ඍණාත්මක සිතුවිලි සහ භාවයන් වලට තමන් ගැන හෝ අන් පිරිස් ගැන අඛණ්ඩව විකෘති විශ්වාසයන් වියහැකිය. නිදසුනක් වශයෙන් “මම නරකය, කිසිවකු විශ්වාස කළ නොහැකිය” වැනි අදහස් ඇතිවීම. තවද අඛණ්ඩ භීතිය, භීෂණය, කෝපය, වරදකාරී හැඟීම හෝ ලැජ්ජාව, පෙර තමන් විසින් සිදු කල ක්රියාවන් කෙරෙහි ඇතිවන අඩු උනන්දුවක් හෝ වෙනත් අයෙකු ගෙන් වෙන්ව හුදකලාව සිටින බව දැනීම.
4) උද්දීපනය සහ ප්රතික්රියාශීලී රෝග ලක්ෂණ අතර අධික කෝපය, නොසැලකිලිමත් ලෙස හෝ ස්වයං විනාශකාරී ආකාරයෙන් හැසිරීම, පහසුවෙන් තැතිගැනීම්, එක දිගට නිදා ගැනීම දැක්විය හැකිය.
මෙම ආසාදන තත්ත්වය සඳහා මනෝ උපදේශනය (Counseling) හා චිකිත්සන ප්රතිකාර (Therapeutics Intervention) යොදාගත හැකිය. සමහර පුද්ගලයන් සඳහා කාලයත් සමග PTSD රෝග ලක්ෂණ පහව යාමක් දක්නට ලැබෙයි නමුදු තවත් සමහරෙකුට ඒ සඳහා වෙනත් කෙනෙකුගේ උපකාරයක් අවශ්ය වන අතර ඒ සඳහා ඒ ඒ පුද්ගලයාට අනුව පවුලේ සාමාජිකයන්ගෙන්, මිතුරන්ගෙන් හෝ පූජක පක්ෂය උපකාරයෙන් යහපත් තත්ත්වයට පරිවර්තනය වේ. කෙසේ නමුත් PTSD රෝගයෙන් පෙළෙන බොහෝ දෙනෙකුට දැඩි සහ අක්රීය විය හැකි. මානසික පීඩාවන්ගෙන් මිදීමට වෘත්තීයමය මාර්ගෝපදේශන හා ප්රතිකාර අවශ්ය වේ. මන්ද සමහරකුට කම්පනය තත්වයන් යටතේ දැඩි මානසික පීඩනයකට පත්විය හැකි අතර එම පීඩාව පුද්ගලයාගේ වරදක් මත ඇති වන්නක් නොවන අතර PTSD ප්රතිකාර හරහා යහපත් මානසික තත්ත්වයන් රෝගී පුද්ගලයාට ළඟාකරගත හැකිය. මේ අනුව මනෝචිකිත්සකයන් හා අනෙකුත් මානසික සෞඛ්ය වෘත්තිකයන් මගින් ප්රතිකාර ලබා ගැනීමේ හැකියාවක් ඇත.
මනෝ චිකිත්සාවේ එන එක් කාණ්ඩයක් වන සංජානන චර්යා චිකිත්සාව (CBT- Cognitive Behavioural Therapy) මේ සඳහා යොදාගත හැකි ඉතා ඵලදායී චිකිත්සන ක්රමයකි. CBT චිකිත්සන ක්රම අතර, සංජානන සැකසුම් චිකිත්සාව, නිරාවරණ චිකිත්සාව සහ ආතති එන්නත් කිරීමේ ප්රතිකාරය ඉතා වැදගත් ප්රතිකාර ක්රමයන් වෙයි. මනෝ විද්යා උපදේශන තුළදී මෙම ප්රතිකාර ක්රමවේදයන් යොදා ගන්නා ආකාරය පහත ආකාරයට දැක්විය හැකිය.
1) සංජානන සැකසුම් චිකිත්සාව මගින් සිදුකරන්නේ කම්පනයක් ඇති කිරීම ඔස්සේ පුද්ගලයා තුළ ඇති වේදනාකාරී ඍණාත්මක හැඟීම් (ලැජ්ජාව, වරදකාරීත්වය යනාදී) සහ විශ්වාසයන් (මම අසමත් වී ඇත, ලෝකය දරුණුය) වෙනස් කිරීමයි. මෙහිදී චිකිත්සකවරුන් එවැනි දුක්ඛිත මතකයන් සහ හැඟීම් පාලනය කිරීම හා මුහුණදීමට පුද්ගලයාට උපකාර කරයි.
2) නිරාවරණය චිකිත්සාව තුළින් මෙවැනි ව්යසනකාරී අවස්ථාවලදී පුද්ගලයන්ට මුහුණ දීමට සිදුවන අසහනකාරී තත්ත්වයන් සහ ඒ මගින් ඇතිවන භීතිය පාලනය කරගැනීමට සහ ඒවාට සාර්ථකව මුහුණ දීමට පාලිත ආකාරයකින් රෝග ලක්ෂණ ‘ ප්රේරක’ හඳුනාගෙන එම තත්ත්වයන්ට මුහුණදීමට ප්රායෝගික පුහුණුවක් ලබා දෙයි. නිදසුනක් වශයෙන් PTSD සමග සිටින යුද ප්රවීණයන්ට පාලිත චිකිත්සක ආකාරයකින් යුද පිටිය නැවත අත්විඳීමට සලස්වා ඇතිවන පීඩාකාරී තත්වයන්ට උපකාර කිරීම සඳහා අතිශය යථාර්ථ වැඩසටහන් භාවිතා කර ඇත.
3) කණ්ඩායම් චිකිස්සාව (Group Therapy) හරහා සමාන කම්පන සහගත සිදුවීම්වලින් ජීවිතය ගලවා ගත් පිරිසට තමන්ගේ අත්දැකීම් සහ ප්රතික්රියා සැපපහසු සහ විනිශ්චය නොවන පසුබිමක බෙදා ගැනීමට දිරිගන්වයි. මන්ද බොහෝ කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් එකිනෙකා සමඟ උපකාර කරගනිමින් එකම ආකාරයකින් ප්රතිචාර දක්වනු ලබන්නේ ඔවුන්ගේ හැඟීම් බොහෝවිට එක සමාන වන නිසාය. PTSD රෝගයෙන් පීඩාවිඳින පුද්ගලයන්ගේ චර්යාවන් පවුලේ අනෙක් සාමාජිකයන්ට ද විශාල වශයෙන් බලපෑම් එල්ල කළ හැකි හෙයින් පවුල් චිකිත්සාව ද (Family Therapy) මෙහිදී වැදගත් වෙයි.
4) මෙම ප්රතිකාර ක්රමයන්ට අමතරව බෞද්ධ මනෝ විද්යාව තුළ භාවිතයට ගැනෙන ක්රමවේදයක් වන භාවනා ක්රමවේදයන් හරහා PTSD රෝග ලක්ෂණ පාලනය කිරීමේ හැකියාවක් ඇති අතර භාවනා ක්රම හරහා ලැබෙන මානසික සුවය සහ සහනය නිසාම මෙම චිකිත්සන ක්රමවේදය ඉතා ඵලදායි ක්රමවේදයක් ලෙස භාවිතයට ගැනේ.
මේ අනුව පෙනී යන්නේ මෙවැනි ව්යසනකාරී අවස්ථාවන්වලදී ඇති විය හැකි මානසික ආබාධයන් කෙරෙහි අප ඉතා අවධානයෙන් කටයුතු කළ යුතු අතර අප අවට සිටින පිරිස් කෙරෙහිද අවධානයෙන් සිටීම වැදගත් වන බවයි. එමෙන්ම එවැනි තත්වයන්ට ගොදුරු වී සිටිනන් අදාල ප්රතිකාර සදහා යොමු කිරීමටද උත්සුක විය යුතුය.
සටහන- ආර්. පී. චමිල් හෙසන්ත් පෙරේරා.
තාඔ් දර්ශනය ගැන දිවයින ලිපිය කියවීමි. මෙම දර්ශනය ගැන වැඩිමනත් කරුණු සාකච්ඡා කරන්න.
buy real viagra online https://viagrabng.online/# viagra 100mg price
how much is viagra https://viagrabng.com/# price of viagra
order viagra online: buy viagra online usa – best over the counter viagra
online doctor prescription for viagra: viagra from canada – viagra without a doctor prescription usa
prescription drugs ed drugs online from canada – brazilian pharmacy online
ed causes and treatment ed drugs online from canada – us pharmacy
metformin 500 mg otc metformin buy australia – metformin 250 mg price in india
canadian metformin buy metformin 1000 mg online – metformin 500 mg otc
ivermectin 80 mg stromectol for sale – buy liquid ivermectin
buy cheap prescription drugs online: erectile dysfunction natural remedies – ed causes and treatment
drugs for ed: best cure for ed – is ed reversible
ed meds online without prescription or membership: male erection – ed drug comparison
ed meds online without doctor prescription: cheap medications – best non prescription ed pills
cheap viagra online blue pill viagra – when will viagra be generic
how much is viagra viagra without a doctor prescription – where to buy viagra
buy cialis in miami order original cialis online – buy cialis online best price
much does cialis cost without insurance cost of tadalafil without insurance – original cialis low price
lasix 100 mg buy furosemide – lasix uses
lasix 40 mg lasix tablet – buy furosemide online
cipro ciprofloxacin generic price – purchase cipro
plaquenil 50mg plaquenil – hydroxychloroquine sulfate 200mg tablet
dating websites
dating sites for over 50
cialis australia paypal cialis ardgpve – cialis sale
dating sites
christian singles dating
cialis southafrica can i buy cialis local CialisCND20Mg – order cialis india
cialis 20 mg from united kingdom cialis generic 20 mg wkqxtkd – genereic cialis
viagra substitute over counter viagra without prescirption jjrfzde – but viagra online
viagra made in india reliable viagra reviews ViagraCND100Mg – how can i buy viagra in korea
viagra history viagra clone – generic vs brand name viagra
viagra 50mg viagra shop canada over the counter – cod viagra online
keto diet beginners https://ketodietplanus.com/
gay dating sites iphone
gay dating site / circa 2004
dating gay men atlanta ga
gay thug dating sites
gay dating show
good dating sites for gay women
gay dating sites 2021 https://gaydatingzz.com/
gay dating a bi https://gaychatrooms.org/
beantownbottom gay dating https://gaychatgay.com/
doxycycline generic order doxycycline – where to purchase doxycycline
amoxicillin 500 mg tablet cheap amoxicillin – amoxicillin online canada
man hunt gay dating
gay middle eastern dating site
married gay male dating sites
gay black men dating other
gay dating girls
manhunt online gay dating
buy cheap doxycycline buy doxycycline – doxycycline without prescription
stromectol xr stromectol 3 mg tablets price – ivermectin generic name
price of ivermectin stromectol for sale – stromectol ireland
gay dating websites atlanta
gay dating websites singapore
gay dating orlando florida
mature heavy gay dating
websites for gay dating
latin gay men dating
stromectol ivermectin for sale humans – ivermectin 6
stromectol in canada ivermectin pills for humans – stromectol australia
online drugstore prescription drugs online without doctor – online drugstore
gay dating books
gay speed dating montreal
gay dating eharmony